शेती तंत्र

आनुवंशिक आणि भौतिकदृष्ट्या शुद्ध असणारे गहू बियाणे तयार करणे फायदेशीर ठरते. गव्हामध्ये बीजोत्पादन क्षेत्रापासून तीन मीटर अंतरावर त्याच जातीचे पीक असू नये. बीज प्रमाणीकरण संस्थेने प्रमाणित केलेले बियाणे वापरावे. बियाण्याच्या पिशवीवर असलेले लेबल व बियाणे नमुना जपून ठेवावा. • गहू बीजोत्पादनासाठी बियाणे निवड :  करताना आपल्याला कोणत्या प्रकारचे बियाणे लागवडीसाठी वापरायचे आहे, ते निश्‍चित करावे. पायाभूत बियाणे तयार करण्यासाठी मूलभूत बियाणे आणि प्रमाणित बियाणासाठी पायाभूत बियाणे वापरावे. बियाणे खरेदी करताना बीज प्रमाणीकरण संस्थेने प्रमाणित केलेले बियाणे वापरावे. बियाण्याच्या पिशवीवर असलेले लेबल व बियाणे नमुना जपून ठेवावा. • बियाणे प्रक्षेत्र नोंदणी :  प्रमाणित बीजोत्पादन घेण्यापूर्वी त्यांची नोंद जिल्हा बीज प्रमाणीकरण कार्यालयात करणे आवश्‍यक आहे. त्यासाठी संबंधित कार्यालयात संपर्क करावा. • ...

समशीतोष्ण ते उष्ण कटिबंधीय हवामान असलेल्या भारतातील सर्व राज्यांत मैदानी व डोंगराळ प्रदेशात बांबू आढळतो. जगात चीनच्या खालोखाल भारतात त्याचा आढळ आहे. बांबूच्या विविध प्रकारांची विविध वैशिष्ट्ये असून त्यांचे व्यावसायिक महत्त्वदेखील मोठे आहे. १९ सप्टेंबर हा जागतिक बांबू दिवस असतो. त्या निमित्ताने या भागात बांबू लागवडीची आवश्यक माहिती घेऊया.  सह्याद्री पर्वतात बांबूच्या विविध जाती आढळतात. शिवकालापासून कोकणात बांबू लागवड दिसते. • संवर्धन अमरावती जिल्ह्यात वडाळी येथे बांबूच्या २९ प्रजातींचे संवर्धन केले आहे. जगातील ६४ दुर्मिळ व औषधी प्रजाती रुजवण्याचा प्रयत्न येथे केला आहे. बांबूच्या विविध प्रजातींचे संवर्धन करण्यात डेहराडूनचा (उत्तराखंड) पहिला व केरळचा दुसरा क्रमांक लागतो. • जमीन व हवामान लागवडीसाठी बारमाही पडीक ते कायमस्वरूपी सुपीक, पाण्याचा निचरा होणारी जमीन निवडावी. पाणथळ, क्षारपड जमिनी...

अलीकडे बाजारपेठेतील वाढती मागणी आणि मिळणारा भाव लक्षात घेऊन कलिंगडाचे मुख्य पीक म्हणून शेतकरी उत्पादन घेऊ लागले आहेत. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून कलिंगडाचे उत्पादन कसे घ्यावे, याबाबतची माहिती आपण घेऊयात. जमीन व हवामान : उष्ण व कोरडे हवामान, भरपूर सूर्यप्रकाश या पिकास मानवते. कडक उन्हाळयाचा व भर पावसाळ्याचा काळ सोडला, तर कलिंगडाची लागवड वर्षभर कधीही करता येते. वेलीच्या चांगल्या वाढीसाठी २४ ते २७ अंश सेल्सियस तापमान उपयुक्त ठरते. या पिकाला मध्यम काळी आणि पाण्याचा चांगला निचरा होणारी, सेंद्रिय पदार्थ भरपूर असणारी जमीन निवडावी. जमिनीचा सामू ६.५ ते ७ असावा. सुधारित जाती – शुगर बेबी, अर्का माणिक, अर्का ज्योती व असाही यमाटो या जातींचा वापर लागवडीसाठी केला जातो. तसेच खाजगी कंपनीच्या शुगर क्वीन, मॅक्स, शुगर किंग, किरण १, किरण २, ऑगस्टा या जातींची लागवड बऱ्याच प्रमाणात केली जाते. एकरी ३५० ते...

रासायनिक खतांच्या वाढलेल्या किंमती, बाजारपेठेत होत असलेली त्यांची दुर्मिळता लक्षात घेता शेतकऱ्यांनी अपेक्षित कृषी उत्पादन वाढविण्यासाठी जीवाणू संवर्धनाचा वापर करणे ही काळाची गरज आहे. जीवाणू संवर्धने स्वस्त किंमतीत उपलब्ध होत असल्याने सर्वच शेतकऱ्यांना परवडण्यासारखी आहेत. तसेच जमिनीचा पोत सुधारण्यासाठी त्यांची मदत होते. जीवाणू संवर्धने जमिनीत आढळणाऱ्या उपयुक्त जीवाणूपासून तयार केलेली असतात.  त्यापैकी अॅझोटोबॅक्टर, अझोस्पीरिलम, निळी हिरवी शेवाळे आणि ऍ़झोला पिकास नत्र पुरवितात. बॅसीलस पॉलिमिक्स जीवाणू स्फुरदाची उपलब्धता वाढवितात तर मायकोराईझा सारखे जीवाणू पिकास स्फुरद, पालाश, नत्र, कॅल्शियम, सोडियम, जस्त, तांबे, यासारखी अन्नद्रव्ये जमिनीतून शोषण करण्यास मदत करतात. यापैकी अॅझोटोबॅक्टर आणि रायझोबियम ही संवर्धने प्रचलित झाली असुन इतरांच्या अधिक वापरासाठी कृषि खाते व कृषि विद्यापीठे प्रयत्नशील आह...

ऊस शेतीमध्ये आता आधुनिक तंत्र येत आहे. या तंत्राचा चांगला फायदा शेतकऱ्यांना झाला आहे. आता पुढचे पाऊल म्हणजे ऊस कांड्यांची नव्हे, तर थेट ऊसाच्या रोपांचीच लागवड करायची आहे. हि लागवड अनेक अर्थी व कित्येक पटींनी शेतकऱ्यांसाठी नवसंजीवनी ठरणार आहे. दरवर्षी ४० हजार कोटींची उलाढाल होणारा, राज्यातील १ कोटी लोकसंख्या अवलंबून असलेला साखर उद्योग महाराष्ट्राची शान मानला जातो. आज राज्यात थोड्या थोडक्या नव्हे तर १०.२२ लाख हेक्टर क्षेत्रात ऊसाची लागवड प्रतिवर्षी होते. ऊसाचे पीक आडसाली म्हणजे तब्बल दीड वर्षे शेतात राहते. थोडक्यात दरवर्षीनुसार लागवडीचे व गाळपास असे मिळून २० लाख हेक्टरहून अधिक ऊसाचे क्षेत्र आहे. लाखो कुटुंबांच्या घरात समृद्धी आणणाऱ्या या पिकास दुर्दैवाने आळशाचे पीक असे म्हटले जाते. त्याला कारण म्हणजे शेतकऱ्यांना कमी कष्टात त्याचे उत्पादन मिळते असे म्हटले जाते. अर्थात हि परिस्थिती काही वर...