Monday, December 1

शेती तंत्र

खरीप विशेष : कापूस पिकाचे एकात्मिक व्यवस्थापन
शेती तंत्र

खरीप विशेष : कापूस पिकाचे एकात्मिक व्यवस्थापन

कापूस पिकासाठी अनुकूल हवामान आणि पाण्याची उपलब्धता असणे आवश्यक आहे. त्यासोबतच वेळोवेळी सूक्ष्म अन्नद्रव्ये देणे, हे उत्पादन वाढीचे गमक आहे. हवामानाचा परिणाम कापसाच्या बियाण्यांची उगवण होण्यासाठी १८ ते २० अंश से. तर वाढीच्या अवस्थेमध्ये २० ते २५ अंश से. तापमानाची आवश्यकता असते. फुलोरा अवस्था ते बोंड धरण्याच्या काळात २७ ते ३४ अंश से. तापमान असल्यास उत्तम मानले जाते. उष्ण दिवस व थंड रात्र या प्रकारचे हवामान बोंडे चांगली भरण्यास व उमलण्यास उपयुक्त असते. लागवडीच्या काळात जास्त तापमानाचा विपरित परिणाम होऊन पिकाची उगवण कमी होते आणि नवीन अंकुर वाळतात. जमिनीलगत खोडावर स्कॉचिंग होऊन संपूर्ण झाड लाल होते. यामुळे पिकांची वाढ थांबते. पावसाचा मोठा खंड किंवा जास्त काळापर्यंत जमिनीत ओल नसल्याची परिस्थिती पात्याच्या अवस्थेपासून बोंड पोसण्याच्या कालावधीत असल्यास फुले, पात्यांची व बोंडांची नैसर्गिक गळ होते....
खरीपातील आले लागवड
शेती तंत्र

खरीपातील आले लागवड

आले या वनस्पतीची लागवड पौराणिक काळापासून केली जाते. आल्यातील विशिष्ट चव व स्वाद यामुळे दररोजच्या जेवणातील मसाल्यात आल्याचे महत्वाचे स्थान आहे. ओले आले, प्रक्रिया करून टिकवलेले आले अथवा सुंठ अशा स्वरुपात आल्याचा उपयोग करतात. जमिनीतील आल्याच्या खोडाचा उपयोग मसाल्यासाठी करतात. हवामान व जमीन आल्याला उष्ण व दमट हवामान मानवते. थंडीमुळे आल्याची पानेवाढ थांबते व जमिनीत खोडाची वाढ सुरु होते. मात्र शेतकऱ्यांच्या अनुभवावरून असेही लक्षात आले की , साताऱ्यापासून मराठवाड्यापर्यंत पीक येऊ शकते. समुद्रकिनाऱ्याच्या भागात जेथे २०० से. मी. किंवा थोडा जास्तच पाऊस पडतो तेथे पावसाळी पाण्यावर आले घेतले जाते. समुद्रसपाटी पासून १०० ते १५०० मीटर उंचीपर्यंतच्या प्रदेशात आल्याची लागवड करण्यात येते. आल्यासाठी मध्यम खोलीची उत्तम निचरा असलेली कसदार जमीन उत्तम असते. नदीकाठच्या पोयटाच्या गाळ मिश्रित जमिनीत आले उत्तम...
अशी करा सोयबीनची लागवड
शेती तंत्र

अशी करा सोयबीनची लागवड

महाराष्ट्र राज्यात आता सोयाबीन हे खरीप हंगामातील महत्त्वाचे पिक झाले आहे. योग्य लागवड पद्धतीने उत्पादनात नक्कीच वाढ होते. जमीन मध्यम काळी पोयट्याची, चांगली निचरा होणारी. पूर्वमशागत एक नांगरट, दोन कुळवाच्या पाळ्या देऊन जमीन भुसभुसीत करावी. सुधारित वाण जे.एस.३३५, एम.ए.सी.एस.११८८, फुले कल्याणी (डी.एस.२२८), जे.एस.९३०५, के.एस. १०३, फले अग्रणी (केडीएस ३४४) पेरणी व लागवडीचे अंतर पेरणी खरीपात जुनच्या पहिल्या पंधरवड्यात वापशावर करावी. पेरणी ४५ X ०.५ सें.मी. (भारी जमीन) किंवा ३० X १० सें.मी. (मध्यम जमीन) अंतरावर करावी. बियाणे सलग पेरणीसाठी ७५-८० किलो प्रति हेक्टर तर टोकण पेरणीसाठी ४५-५० किलो प्रति हेक्टर बियाणे वापरावे. बीजप्रक्रिया – बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षण करण्यासाठी प्रति किलो बियाण्यास २.५ ग्रॅम कार्बेन्डेझीम किंवा ५ ग्रॅम ट्रायकोडर्मा चोळावे. तसेच नत्र स्थिरीकरणासाठी सोयाबीन गटा...
पावसाळी भाजीपाला लागवड तंत्र : कारले आणि दोडके
शेती तंत्र

पावसाळी भाजीपाला लागवड तंत्र : कारले आणि दोडके

कार्ली व दोडका या सारख्‍या वेलभाज्‍यांना मांडव बांबू इत्‍यादी प्रकारांचा आधार दयावा लागतो. कार्ली व दोडका यांच्‍या वाढीची सवय व मशागतीची सुत्रे जवळ जवळ सारखीच आहेत. महाराष्‍ट्रामध्‍ये कार्ल्‍याखाली अंदाजे 453 हेक्‍टर क्षेत्र असून दोडका या पिकाखाली 1147 हेक्‍टर क्षेत्र आहे. कार्ल्‍याला परदेशात व मोठया शहरात तर दोडक्‍याला स्‍थानिक बाजारपेठेत नेहमीच मागणी असते. हवामान या दोन्‍ही पिकांची पावसाळी व उन्‍हाळी हंगामात लागवड करतात. कारल्‍यास उष्‍ण व दमट हवामान तर दोडक्‍यास समशितोष्‍ण व दमट हवामान मानवते. दोडका थोडीशी थंडी सहन करु शकतो. मात्र कार्लाच्‍या वेलीवर थंडीचा परिणाम होतो. जमीन भुसभूशीत चांगला निचरा असणारी भारी ते मध्‍यम जमनीत लागवड करावी. चोपण अथवा चिबड जमिनीत ही पिके घेऊ नयेत. पूर्वमशागत व लागवड जमीनीची उभी आडवी नांगरट करून तणांचे व गवतांचे तुकडे वेचून शेत स्‍वच्‍छ करावे....
पेरणीचा मंत्र ; मका लागवड तंत्र !
शेती तंत्र

पेरणीचा मंत्र ; मका लागवड तंत्र !

मका हे उष्ण, समशीतोष्ण आणि थंड हवामानाशी समरस होणारे पीक आहे; मात्र पीकवाढीच्या कोणत्याही अवस्थेत धुके आल्यास ते या पिकास मानवत नाही या पिकाच्या योग्य वाढीसाठी २५ ते ३० अंश से तापमान चांगले असते ; परंतु जेथे सौम्य तापमान (२० ते २५ अंश से.) आहे अशा ठिकाणी मका वर्षभर घेता येतो. ३५ अंश से. पेक्षा अधिक तापमान असल्यास उत्पादनात घट येते. परागीभवनाच्या वेळी अधिक तापमान आणि कमी आर्द्रता असल्यास त्याचा विपरीत परिणाम परागीभवन व फलधारणेवर होऊन उत्पादनात घट येते. तेव्हा या बाबींचा बारकाव्याने अभ्यास करून मक्‍याचे अधिक उत्पादन मिळण्यासाठी सुधारित पद्धतीचा अवलंब करावा   जमीन मका हे पीक विविध प्रकारच्या जमिनीत घेता येते; मात्र त्यासाठी चांगली मशागत आणि योग्य प्रमाणात खतमात्रांची आवश्‍यकता असते. लागवडीसाठी मध्यम ते भारी, खोल, रेतीयुक्त, उत्तम निचऱ्याची, अधिक सेंद्रिय पदार्थ आणि जलधारणा शक्ती अस...
दुधाची निगा, हाताळणी आणि त्याचे पदार्थ
शेती तंत्र

दुधाची निगा, हाताळणी आणि त्याचे पदार्थ

दुध हे आबालवृध्दांसाठी उपुयक्त असलेले जवळ जवळ पुर्ण अन्न आहे. दुधापासुन शरीरास प्राप्‍त होणा-या प्राणिजन्य, प्रथिने, दुग्ध शर्करा, स्निग्ध पदार्थ तसेच जीवनसत्वांसाठी दुधाचे आहारातील स्थान अन्न्यसाधारण आहे. अत्यंत लवकर नाशवंत होणा-या अन्नप्रकारात दुध मोडते. आरोग्यदृष्टया स्वच्छ व शुध्द दुध मिळणे आवश्यक असते. स्वच्छ, शुध्द दुधाला चांगला भाव मिळतो व दुध अधिक काळ टिकते. (१) स्‍वच्‍छ दुधाचे उत्पादन : (अ) दुध काढण्यापुर्वी जनावराची कास पोटॅशिअम परमॅग्नेटने धुऊन घ्यावी व स्वच्छ धुवून, पुसून जर दुध काढले तर स्वच्छ दुध मिळण्यास मदत होते. (ब) काढलेले दुध चौपदरी फडक्याने गाळुन घागरीत भरुन विक्रीस पाठवावे. दुध काढण्याची चरवी, बादली या केवळ दुधासाठीच वापराव्यात. दुधाच्या बरण्या रोज थंड थंड पाण्याने धुवून व नंतर गरम पाणी व साबनाने धुवून पुन्हा विसळुन घ्याव्यात. दुधाची रिकामी भांडी स्वच्छ सुर्य प्रकाशात...